Reicher Eleonora, pseud. Barbara (1884–1973), lekarz reumatolog, profesor Akad. Med. w Warszawie, twórczyni reumatologii polskiej. Ur. 29 IX w Warszawie w rodzinie żydowskiej, była córką Bernarda, współwłaściciela fabryki wstążek i butów, i Eleonory z Wolfowiczów.
W r. 1900 ukończyła R. prywatną katolicką szkołę M. Matuszewskiej w Warszawie. Ponieważ wg obowiązującego Kodeksu Napoleona przyjęcie chrztu przez Żydówkę czyniło ją pełnoletnią, R. ochrzciła się w r. 1903; wierzącą jednak nie była. W t. r. wyjechała do Szwajcarii i po ukończeniu we Fryburgu kursu przygotowawczego uzyskała w r. 1906 dyplom baccalauréat ès lettres. Następnie studiowała medycynę na Sorbonie w Paryżu (1906/7) i w Bernie (1907–9, 1912–14) oraz biologię w Bernie (1909–12), gdzie w r. 1912 otrzymała dyplom doktora filozofii z zakresu nauk przyrodniczych na podstawie rozprawy pt. Ueber das Haftorgan von Gobius fluviatilis (Bern 1912). W czasie studiów kontaktowała się z księżmi i pogłębiał się jej stosunek do spraw religii. Studia medyczne ukończyła w r. 1914, egzaminów jednak nie złożyła, gdyż pierwsza wojna światowa zastała ją na wakacjach w kraju. W l. 1914–16 pracowała jako lekarz na tyłach frontu w Mogielnicy pod Grójcem z ramienia Wszechrosyjskiego Związku Ziemstw, organizowała szpitale przyfrontowe i szpital dla chorych na tyfus. W r. 1916 wyjechała do Szwajcarii i na początku 1917 r. uzyskała w Bernie dyplom lekarza. W l. 1917–20 była asystentem kliniki chorób wewnętrznych Uniwersytetu w Bernie pod kierunkiem H. Sahli’ego. Tu też 1 V 1920 doktoryzowała się z medycyny na podstawie rozprawy Ueber das Blutbild bei Influenza („Schweizerische medicinische Wochenschrift” 1921). W lecie 1920 powróciła do kraju i przez kilka miesięcy służyła jako lekarz Ochotniczej Legii Kobiet w Warszawie w stopniu oficerskim.
R. była w l. 1921–7 starszym asystentem II Kliniki Chorób Wewnętrznych kierowanej przez Antoniego Gluzińskiego, potem Witolda Orłowskiego, a w l. 1927–39 adiunktem Klinicznej Poradni Wychowania Fizycznego, którą zorganizowała przy Klinice. Jednocześnie pracowała (1925–32) w Ubezpieczalni Społecznej. Była też konsultantem przy budowie Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego, otwartego w r. 1929, w którym później prowadziła wykłady. Zainteresowania medycyną sportową skłoniły ją do zajęcia się również chorobami narządu ruchu – reumatologią, wówczas jeszcze mało znaną i niejasno sprecyzowaną dyscypliną. Działała w powstałym w r. 1930 (należała do współzałożycieli) Polskim Tow. Zwalczania Gośćca (PTZG). W r. 1933 jako sekretarz PTZG wysunęła projekt badań epidemiologicznych dotyczących schorzeń gośćcowych. Na jej wniosek rozpoczęto organizować kursy przy wydziałach lekarskich celem kształcenia lekarzy. W r. 1932 zorganizowała i następnie do r. 1939 kierowała pierwszą Poradnią Przeciwreumatyczną przy Klinice. W r. 1933 habilitowała się na podstawie rozprawy O działaniu ćwiczeń cielesnych na ustrój ludzi zdrowych i chorych (W. 1932). W l. 1933–9 jako docent chorób wewnętrznych prowadziła na Wydziale Lekarskim wykłady o chorobach reumatycznych i chorobach układu wegetatywno-dokrewnego. W r. 1934 była pierwszym lekarzem reprezentującym Polskę na Międzynarodowym Zjeździe Reumatologów w Moskwie, a następnie w Paryżu.
Jednocześnie R. coraz więcej znaczenia przywiązywała do życia religijnego. Ok. r. 1921 ks. Władysław Korniłowicz skontaktował R-ównę z SS. Franciszkankami Służebnicami Krzyża, których dom wraz z Zakładem dla Niewidomych mieścił się przy Polnej 40. R. zamieszkała tam od ok. r. 1921 i objęła opieką lekarską siostry niewidomych. Prawdopodobnie była członkiem «Kółka» dyskusyjnego, które w tym lokalu prowadził ks. Korniłowicz. Gdy w r. 1921 Siostry trzymały tereny w Laskach pod Warszawą zaczęły budować Zakład, R. zakupiła tam część ziemi dla bliższej współpracy z Siostrami. Ok. 1923 r. wraz z Tadeuszem Romerem założyła w Warszawie Koło Studiów Katolickich prowadzące działalność literacko-wydawniczą. Gdy Matka Róża (w zakonie Elżbieta) Czacka, założycielka Zgromadzenia SS. Franciszkanek Służebnic Krzyża, wysunęła projekt połączenia wydawnictwa «Verbum» z Kołem Studiów Katolickich pod jednolitym kierownictwem ks. Korniłowicza, R. nie wyraziła na to zgody i do spółki nie przystąpiła. Utrzymywała jednak nadal kontakt z Laskami, zwłaszcza z matką Czacką, siostrą Zofią (w zakonie Katarzyną) Steinberg, siostrą Zofią (w zakonie Teresą) Landy. Korzystając z Biblioteki Wiedzy Religijnej (prowadzonej w pałacyku Tyszkiewiczów przy ul. Litewskiej w Warszawie) R. opracowywała żywoty świętych. Ogłosiła w swoim wydawnictwie książki: Święty Wincenty a Paulo (W. 1927) i O. Rafał Kalinowski (W. 1934) – tę ostatnią na podstawie materiałów niedrukowanych, oraz przetłumaczyła „Modlitwy świętego Tomasza z Akwinu” (W. 1928) i błogosławionego Alberta Wielkiego „O połączeniu się z Bogiem” (W. [1931]). Była też m. in. autorką artykułu Ideowe podłoże intelektualnego ruchu katolickiego w Polsce („Studia Katol.” 1927).
W czasie oblężenia Warszawy w r. 1939 R. pracowała jako lekarz w II Klinice Chorób Wewnętrznych. Później, ze względu na pochodzenie została zwolniona z pracy. W l. 1939–40 zorganizowała z ramienia Polskiego Czerwonego Krzyża Sekcję Opieki nad Dziećmi Opuszczonymi w Czasie Wojny, szpitalik dla dzieci opuszczonych i kalek przy ul. Piusa XI (Pięknej) oraz Poradnię dla Dzieci i Młodzieży przy ul. Śniadeckich 11. Opuściła swoje mieszkanie przy Polnej i od końca listopada 1940 ukrywała się pod nazwiskiem: Barbara Gorecka lub Kozłowska. Jako pielęgniarka mieszkała przy ul. Rakowieckiej u sióstr zakonnych, które prowadziły zakład dla dziewcząt lub przebywała przez dłuższy czas w Laskach u SS. Franciszkanek. Prowadziła szkolenie pielęgniarek, sanitariuszek, miała wykłady dla lekarzy, współpracowała z Radą Pomocy Żydom krypt. Żegota i z Komendą Główną Armii Krajowej. Miała stopień kapitana, używała pseud. Barbara. Utrzymywała się wówczas z pieniędzy wypłacanych jej przez Franciszkanki za ziemię w Laskach i z czynszu z własnej kamienicy na Nowym Świecie. Podczas powstania warszawskiego 1944 r. była lekarzem w szpitalu przy ul. Rakowieckiej. Po powstaniu zatrzymała się na plebanii na Okęciu.
Wiosną 1945 podjęła pracę na Uniw. Warsz. jako adiunkt. Etat docenta otrzymała 1 X 1946, profesorem tytularnym została 21 X 1947. W r. 1945 objęła kierownictwo Sekcji Reumatologicznej powołanej przez Państwową Radę Zdrowia przy Min. Zdrowia. Wówczas zaczęły powstawać poradnie reumatologiczne. Pierwszą poradnię reumatologiczną w Warszawie R. utworzyła ok. 1945 r. przy ul. Wiejskiej, potem poradnia mieściła się w jej mieszkaniu przy ul. Polnej 40 i stała się zaczątkiem Państwowego Instytutu Reumatologicznego (PIR), który R. w l. n. zorganizowała i 1 I 1948 została jego dyrektorem. Od r. 1951 działał on pod nazwą Instytutu Reumatologicznego (IR). W l. 1949–56 prowadziła R. Katedrę Reumatologii na Wydziale Lekarskim Uniw. Warsz. (następnie Akad. Med.) i wobec braku Kliniki – rolę jej w pracy R. ze studentami pełnił PIR ze swoimi pacjentami. W pierwszych latach po wojnie R. była też naczelnym lekarzem Min. Spraw Zagranicznych (od lata 1945 do r. 1948), kierowała od września 1945 do czerwca 1946 zorganizowaną przez siebie Poradnią Lekarską dla Młodzieży Szkolnej, była lekarzem Ubezpieczalni Społecznej (1946–51), konsultantem w lecznicy Min. Zdrowia. Cały czas utrzymywała żywy kontakt z Laskami. W Akad. Med. została przeniesiona na emeryturę 1 VIII 1958. Dyrektorem IR była do 30 IV 1961. Następnie pracowała jako konsultant Szpitala Bielańskiego i honorowy konsultant Oddziału IR w Konstancinie, gdzie zorganizowała pierwszy w Polsce Zakład Pracy Chronionej dla chorych na reumatyzm i Zakład Leczniczo-Szkoleniowy dla dziewcząt. Szkoliła nadal studentów i lekarzy (w ramach prac zleconych w Akad. Med. i Instytutu Doskonalenia Kadr Lekarskich). Jeździła z wykładami do innych ośrodków. Stworzyła sieć organizacyjną placówek lecznictwa reumatologicznego, nad którym sprawowała fachowy nadzór jako konsultant krajowy z zakresu reumatologii w całej Polsce.
R. ogłosiła ponad 60 prac naukowych. Wspólnie z S. Czarnotą-Bojarskim wydała podręcznik pt. Fizykalne sposoby badania klinicznego (Lw. 1929, Kr. 1947 – skrypt). Początkowo zajmowała się różnymi dziedzinami medycyny wewnętrznej: składem morfologicznym krwi w przebiegu chorób, zjawiskiem opadania krwinek, działaniem adrenaliny, układem wegetatywnym, schorzeniami układu dokrewnego, kliniką układu wegetatywno-dokrewnego („Pol. Arch. Med. Wewn.” 1937), chorobami serca, działaniem ćwiczeń cielesnych na organizm, co zostało najpełniej przedstawione w jej pracy habilitacyjnej, chorobami narządu ruchu. Pisała też rozdziały w pracach zbiorowych: o opiece lekarskiej nad wychowaniem fizycznym i sportem młodzieży (w: „Higiena szkolna”, W. 1933), o dietetyce sportowców i o leczeniu dietetycznym cierpień stawowych (w: „Dietetyka”, W. 1934), o chorobach narządu ruchu i chorobach gruczołów dokrewnych (w: „Patologia, diagnostyka i terapia”, W. 1936 I), o ostrym gośćcu stawowym (w: „Choroby zakaźne”, W. 1937 II). W r. 1936 została zaproszona do współpracy przy opracowywaniu Międzynarodowego Podręcznika Chorób Reumatycznych.
W latach powojennych R. zajmowała się szczególnie patogenezą, diagnostyką i terapią zarówno gośćca przewlekłego postępującego, jak i chorób pokrewnych, różnicowaniem «lupus erytematodes» od innych chorób gośćcowych o cechach kolegenozy, balneoterapią gośćca. W pracy Spondylitis ankylopoëtica („Wiad. Lek.” 1950) wyróżniła odrębną postać zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa. Zagadnienie i formy zwalczania gośćca przedstawiła w książce Współczesne zagadnienie gośćca (W. 1951). Ogłosiła kilka rozdziałów w wydawnictwach zbiorowych: o leczeniu pierwotnie przewlekłego gośćca (w: „Zagadnienie gośćca”, W. 1949), o chorobach układu ruchowego (w: „Choroby wewnętrzne” W. 1952 II, Wyd. 2, W. 1953 całość w 1 tomie, Wyd. 3, W. 1959 II, w tym 3 wyd. opracowała także choroby kolagenu), o roli układu dokrewnego w patogenezie i leczeniu chorób reumatycznych (w: „Postępy Reumatologii”, pod jej redakcją, W. 1954 I), o reumatologii (w: „Dziesięciolecie medycyny w Polsce Ludowej 1944–1954”, W. 1956), o zapobieganiu chorobom reumatycznym (w: „Medycyna zapobiegawcza w praktyce lekarskiej”, W. 1957), o chorobach narządu ruchu (w: „Terapia współczesna”, W. 1961, Wyd. 2, W. 1963, Wyd. 3, W. 1967), o chorobach stawów (w: „Choroby wewnętrzne”, W. 1965 II, Wyd. 2, W. 1968 II), o żywieniu w chorobach reumatycznych (w: „Podstawy dietetyki”, W. 1971, Wyd. 2, W. 1974). Ogłosiła obszerny podręcznik Choroby reumatyczne (W. 1960, Wyd. 2, W. 1965). Pod jej redakcją ukazała się książka pt. Co to jest reumatyzm (W. 1968). Była współzałożycielem (1923) „Polskiego Archiwum Medycyny Wewnętrznej” i członkiem jego komitetu redakcyjnego, współredaktorem biblioteki „Wychowanie fizyczne kobiet” (1935–7), członkiem kolegium redakcyjnego „Polskiego Tygodnika Lekarskiego” i „Reumatologii”, członkiem redakcji „Postępów Kardiologii”, redaktorem „Postępów Reumatologii” (1954–7) i „Reumatologii Polskiej” (1959 I, II). Była członkiem Zarządu Głównego Polskiego Tow. Reumatologicznego, jego honorowym przewodniczącym, członkiem honorowym towarzystw reumatologicznych Holandii, Jugosławii, Szwecji, Turcji, USA i Włoch. Wchodziła do rad naukowych PIR i IR, Państwowego Instytutu Balneologicznego, do Rady Naukowej przy Min. Zdrowia i Komitetu Nauk Medycznych PAN. Otrzymała Państwową Nagrodę Naukową II stopnia (1951).
We wszystkim co robiła cechowała R. pasja i niespożyta energia oraz wytrwałość w przezwyciężaniu trudności. Potrafiła wzbudzić u innych chęć i zapał do pracy. Miała rozległą wiedzę, interesowała się literaturą i sztuką, sama malowała. Zmarła 12 III 1973 w Warszawie. Została pochowana, zgodnie z jej życzeniem na cmentarzu zakładowym w Laskach pod Warszawą. Była odznaczona m. in. Krzyżami Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy I kl., Krzyżem Armii Krajowej.
R. rodziny nie założyła.
Fot. w zbiorach Red. PSB; – Materiały do bibliografii piśmiennictwa kobiet polskich, L. 1934 s. 179–80; W. Enc. Powsz. (PWN); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Rocznik Lekarski RP, W. 1933, 1936, 1938, 1949; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1961, 1964; Woźniewski Z., Polski almanach medyczny na r. 1956, W. 1957; – Bałtruszajtys G., Samodzielni pracownicy naukowi Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1945–1961, „Roczniki Uniw. Warsz.” T. 3: 1962 s. 120; Dzieje uczelni medycznych w Warszawie, W. 1968 s. 379–80; Landy T., Wosiek R., Ksiądz Władysław Korniłowicz, W. 1978 s. 100, 109; Stabińska J., Matka Elżbieta Czacka, W. 1981; – Wspomnienia pośmiertne, nekrologi i wzmianki: „Arch. Hist. Med.” T. 37: 1974 nr 3 s. 379–81 (fot., S. Luft), „Pol. Tyg. Lek.” 1973 nr 33 s. 1287–90 (fot., S. Luft), „Przekrój” 1973 nr 1459, „Reumatologia” T. 11: 1973 nr 2 (fot.), nr 3 s. 201–3 (M. Sadowska-Wiśniewska), „Rheumatologie” 1973 suplement nr 3 s. 2 (fot.), „Służba Zdrowia” 1973 nr 12 s. 7, nr 16 s. 2 (fot., S. Luft), nr 33 s. 8 (R. Dzierżanowski), „Stolica” 1973 nr 17, „Życie Warszawy” 1973 nr 62, 64, 65, 68, 70, 71; – Arch. Akad. Med. w W.: Teczka personalna nr 1704 (fot.); B. IR w W.: Ciszewski F., Dzieje reumatologii w Polsce na tle rozwoju reumatologii światowej, W. 1981 s. 63, 65, 68, 70, 76, 77,78, 86, 91, 96 (fot.) (mszp. pracy doktorskiej); Gł. B. Lek.: Dział Zbiorów Specjalnych, Akta Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej (fot.), ankieta (fot.); IR w W.: Teczka personalna nr 251/N (fot.); – Pamiętnik R. i legitymacje orderów w posiadaniu Janiny Kowalczewskiej w W.; – Informacje S. Teresy (Róży) Szewczuk, franciszkanki z Lasek, Piotra Karniola, Stanisława Lufta, Elżbiety Kawenoki-Minc, Jadwigi Wawrzyńskiej-Pągowskiej, Janiny Kowalczewskiej.
Teresa Ostrowska